بازی‌های المپیک به جشنواره‌های ورزشی گفته میشود که به عقیده تاریخ نویسان اولین بار در یونان باستان انجام می‌شد و با وقفه‌ای طولانی مدت مواجه شد تا اینکه در اواخر قرن ۱۹ میلادی این فستیوال بزرگ ورزشی دوباره از سر گرفته شد. چرا که در دوره باستان بیشتر جشن‌ها در ابتدا جنبه مذهبی داشتند و برای ادای احترام به زئوس (پادشاه خدایان یونان) در صحن معبدوی به نام المپیا برگزار می‌شد. از سال ۳۹۴ بعد از میلاد تا سال ۱۸۹۶ که بازی‌های المپیک به ورطه فراموشی سپرده شد و المپیا نیز در زلزله‌ای مهیب کاملاً از بین رفت. پس از این حادثه با تلاش‌های دولت‌های کشور فرانسه و یونان و پی گیری‌های دانشمندی به نام پی یو بارون دوکربرتن در سال ۱۸۸۹ در فرانسه همایشی تشکیل شد که اساس بازی‌های المپیک جدید را بنا کرد.
در سال ۱۸۹۲ دولت یونان تصمیم گرفت تا این بازی‌ها را از سر بگیرد و به همین علت برنامه و آئین نامه‌ی عظیمی را در این مورد به اتحادیه ورزش پاریس ارسال کرد که اتفاقأ خیلی زود، «کویرتن» از طرف دولت وقت فرانسه به ریاست این اتحادیه انتخاب شد و پس از این اتفاق برای به دست آوردن پشتیبان و کمک به کشور‌های اروپائی مسافرت کردند تا آنها را به انجام این کار مجاب کنند. طولی نکشید که در سال ۱۸۹۶ کنگره المپیک تشکیل و کویرتن مورد حمایت کشور‌های شرکت کننده قرار گرفت و در این کنگره مصوب گردید تا بازی‌های المپیک در هر ۴ سال یک بار و در یکی از کشور‌ها برگزار شود و در ضمن هم کمیته‌ای به نام کمیته بین المللی المپیک که نظارت کامل و دقیقی بر بازی‌ها داشته باشد، تشکیل گردد و پس از سالیان متمادی و نزدیک به چند دهه بازی‌های المپیک در سال ۱۸۹۶ در آتن آغاز شد.
البته این در حالی است که این مسابقات ابتدا تنها در یونان انجام می‌شد و نکته جالب توجه اش هم آن بود که یونانیان ثروتمند حق شرکت در این جشنواره را داشتند. نکته قابل تامل هم این بود که زن‌ها برای تماشای بازی‌ها نمی‌توانستند به ورزشگاه بیایند. این در حالی است که در جریان بازی‌ها داوران نیز سوگند یادمی‌کردند که مقررات را با رعایت عدالت به مرحله اجرا درآورند، پس از آن ورزشکاران سوگند یادمی‌کردند که تابع قوانین و مقررات باشند. در پایان هم به هر یک از برندگان علاوه بر تاج گلی که بر سرشان می‌نهادند، یک شاخه نخل هم اهدا می‌شد.
زمینه پرچم المپیک سفید و با ۵ رنگ متفاوت است. رنگ حلقه‌ها به ترتیب آبی، زرد، سیاه، سبز و قرمز هستند. این پرچم توسط پیردوکوبرتن در سال ۱۹۱۴ به کنگره پاریس عرضه شد. پرچم و نماد المپیک نشاندهنده اتحاد ۵ قاره و تجمع قهرمانان در بازی‌های المپیک است. شعار المپیک Citius ,Altius ,Fortius (سریعتر، قوی‌تر، بالاتر) بیانگر نهضت المپیک است. هدف هر ورزشکاری در بازی‌های المپیک شرکت و حضور در مسابقات است نه پیروزی. نخستین حضور کاروان ورزشی ایران در بازی‌های المپیک مربوط به سال ۱۹۰۰ و بازی‌های پاریس، با یک ورزشکار در رشته شمشیربازی بود که فریدون مالکوم در پایان با عنوان نوزدهمی رقابت‌ها را به اتمام رساند. پس از آن کاروان ورزشی ایران ترجیح داد در دو دوره بازی‌های المپیک ۱۹۰۴ و ۱۹۳۶ ورزشکاری را اعزام نکند.
کسب نخستین مدال ایران در تاریخ المپیک
در المپیک ۱۹۴۸ لندن کاروان ورزشی کشورمان با ۳۶ ورزشکار آن هم در رشته‌های کشتی، تیراندازی، بسکتبال، بوکس و وزنه‌برداری حضور یافت که ره اورد این همه ورزشکار کسب تنها یک مدال برنز توسط جعفر سلماسی در وزنه برداری بود تا بدین ترتیب نخستین مدال ایران در بازی‌های المپیک کسب شود.
در دوره بعدی که در هلسینکی برگزار شد نمایندگان ما در رشته هایی، چون کشتی، وزنه برداری، دوومیدانی و بوکس عازم فنلاند شدیم در پایان با ۳ نقره محمد نامجو (وزنه‌برداری)، ناصر گیوه‌چی و غلامرضا تختی (کشتی) و چهار برنز علی میرزایی (وزنه‌برداری)، محمود ملاقاسمی، جهانبخت توفیق و عبدالله مجتبوی (کشتی) به کارمان پایان دادیم.
در المپیک ۱۹۵۶ که در ملبورن برگزار شد کاروان ایران با ۱۷ ورزشکار شرکت داشت. غلامرضا تختی و امام علی حبیبی توانستند دو طلا برای ایران در این بازی‌ها کسب کنند تا بدین صورت پس از چند دوره بتوانیم صاحب مدال طلا با ارزش شویم. محمدعلی خجسته‌پور و مهدی یعقوبی در کشتی نقره گرفتند. محمود نامجو هم در وزنه‌برداری تک مدال برنز ما را بدست آورد.
در بازی‌های ۱۹۶۰ رم ۲۵ شرکت کننده داشتیم که جهان پهلوان تختی به مدال نقره رسید. ابراهیم سیف‌پور و محمد پذیرایی در کشتی و اسماعیل علم‌خواه در وزنه‌برداری هم سه مدال برنز گرفتند تا برخلاف دوره پیش نتوانیم به طلا دست یابیم.
توکیو ژاپن میزبان دوره بعدی المپیک بود. با وجودی که ایران با ۶۳ نفر به بازی‌ها رفت، اما با این حال فقط ۲ برنز علی اکبر حیدری و محمدعلی صنعتکاران در کشتی ره آورد کاروان ورزشی ما در کشور سرزمین تابان بود. در ضمن جهان‌پهلوان تختی در این دوران به دلیل برخی مشکلات مورد حمایت مسئولان قرار نگرفت و نتوانست با مدال به میهن باز گردد. نکته قابل توجه این رقابت‌ها این بود که برای نخستین بار جواز حضور بانوان در این رقابت‌ها صادر گردید و ۴ بانوی ورزشکار در کاروان ایران حضور داشتند.
رقابت‌ها در سال ۱۹۶۸ به میزبانی مکزیکوسیتی برگزار شد. تعداد ورزشکاران ما چهارده نفر بود. ۲ طلا، یک نقره و ۲ برنز نصیب ورزشکاران ما شد. محمد نصیری (وزنه‌برداری) و عبدالله موحد (کشتی) طلایی‌های ما را تشکیل دادند. پرویز جلایر (وزنه‌برداری) نقره گرفت. دو برنز هم توسط ابوطالب طالبی و سیدعباسی در کشتی بدست آوردیم و در نهایت در رده سی و چهارم ایستادیم.
بازی‌های المپیک در سال ۱۹۷۲، در مونیخ آلمان برگزار شد. محمد نصیری در وزنه برداری به عنوان نایب‌قهرمانی رسید. رحیم علی‌آبادی و ابراهیم جوادی هم دو کشتی‌گیری بودند که نقره و برنز ره اوردشان بود. در پایان به جایگاه بیست و هشتمی اکتفا کردیم. در ضمن فوتبال هم در این دوره برای نخستین بار به المپیک وارد شد، هدایت تیم برعهده محمد رنجبر بود. ملی پوشان کشورمان در مرحله مقدماتی مقابل مجارستان و دانمارک شکست خوردند، برزیل را هم شکست دادند، اما با این حال از گردونه مسابقات حذف شدیم.
در بازی‌های المپیک ۱۹۷۶ مونترال ۸۶ نفر از ایران به کانادا رفتند که ۴ نفر را بانوان تشکیل می‌دادند، اما با یک مدال نقره و یک برنز در کشتی و وزنه‌برداری به کارودمان پایان دادیم.
منصور برزگر در وزن ۷۴ کیلو کشتی آزاد به مدال نقره دست پیدا کرد، محمد نصیری هم در وزنه‌برداری به مدال برنز رسید. تیم ملی فوتبال هم با سرمربیگری حشمت مهاجرانی به المپیک رفت و در مرحله مقدماتی با یک پیروزی مقابل کوبا و یک شکست مقابل هلند به مرحله یک‌چهارم راه یافت، اما با شکست برابر حریفش از دور رقابت‌ها کنار رفت نتوانست به جمع چهارتیم برتر صعود کند.
پس از غیبت در دو دوره ۱۹۸۰ و ۱۹۸۴، کاروان کشورمان سرانجام در بازی‌های المپیک ۱۹۸۸ سئول حضور یافت ۲۷ ورزشکار در ۴ رشته شرکت کردند. برخلاف دوره‌های گذشته این بار هیچ ورزشکار دختری حضور نداشت و با مدال نقره عسگری محمدیان پرونده تیم کشورمان بسته شد. در پایان هم به رتبه‌ای بهتر از سی و ششم نرسیدیم. ضمن اینکه تکواندو در این دوره به صورت آزمایشی وارد المپیک شد، اما با این وجود هر ورزشکاری که مدال می‌گرفت چندان در جایگاه مدالی تیم‌ها تاثیر نداشت.
یازدهمین دوره بازی‌های المپیک در سال ۱۹۹۲ به میزبانی بارسلون برگزار شد تعداد ورزشکاران مان ۴۰ نفر بود و بدون شرکت بانوان، اما حضور درخشان تکواندو این مژده را داد که می‌توانیم روی مدال این رشته هم در بازی‌های المپیک حساب ویژه باز کنیم.
در پایان رقابت‌ها عسگری محمدیان (کشتی) به نقره قناعت کرد و یرادران خادم هم به مدال برنز رسیدند. فریبرز عسگری و رضا مهماندوست مدال‌آوران نقره‌ای و برنزی کشورمان در رشته تکواندو بودند. در نهایت رتبه مان چهل و چهارم شد.
دوره سیزدهم المپیک ۱۹۹۶ به میزبانی آتلانتا برگزار شد. نکته جالب توجه اینکه لیدا فریمان در تفنگ بادی ۱۰ مترتن‌ها بانوی ایران در این بازی‌ها بود که در کنار آن پرچمداری هم بر عهده او بود.
بالاخره کاروان کشورمان توسط رسول خادم در کشتی به مدال با ارزش طلا رسید. عباس جدیدی و امیررضا خادم هم در کشتی به مدال‌های نقره و برنز دست پیدا کردند. سایر ورزشکاران هم نتوانستند به مدالی برسند.
المپیک بعدی در سال ۲۰۰۰ به میزبانی سیدنی برگزار شد که کسب مدال ۳ طلا و یک برنز حاصل کار ایران در این بازی‌ها بود. بدین صورت که حسین توکلی و حسین رضازاده در وزنه‌برداری و علیرضا دبیر در کشتی طلایی‌های ایران را تشکیل می‌دادند. هادی ساعی هم در تکواندو که اولین حضورش در المپیک را تجربه می‌کرد به برنز قناعت کرد.
کاروان ورزشی ایران ۳۵ ورزشکار داشت که در پایان کار بیست و هفتم شدیم.
در المپیک ۲۰۰۴ آتن، حسین‌رضازاده توانست به مانند سیدنی بازهم با نشان طلا پرچم و سرود کشورمان را در سالن مسابقات به اهتزاز در بیاورد. ضمن اینکه هادی ساعی هم با درخشش خاص و بی نظیر و با شکست تمام رقیبانش نخستین طلایش را در المپیک دشت کرد. ضمنأ علیرضا رضایی و مسعود مصطفی‌جوکار در کشتی ضمن قرار گرفتن در رده دوم به مدال نقره هم دست یافتند. یوسف کرمی در تکواندو و علیرضا حیدری هم در کشتی دو نشان زرین برنز را برای کشورمان به ارمغان آوردند.
المپیک ۲۰۰۸ پکن را شاید بتوان ضعیف‌ترین نتیجه کشورمان در طی حضور در این رقابت‌ها قلمداد کرد. هادی ساعی در تکواندو طلا و مراد محمدی در کشتی برنز گرفتند، سایر ورزشکاران اعزامی هم بدون گرفتن مدال به کشورمان بازگشتند. در نهایت هم در جدول مدالی بازی‌ها به رده پنجاه و یکم بسنده کردیم.
المپیک ۲۰۱۲ را بدون شک می‌توان به یاد ماندنی‌ترین حضورمان در المپیک به حساب آورد. برای نخستین بار با ۴ مدال طلا ۵ نقره و ۳ برنز در رده هفدهم قرار گرفتیم. به طوری که تیم کشتی فرنگی با مربیگری و هدایت محمد بنا ضمن کسب سه نشان طلا بالاتر از روسیه هم به عنوان تیم قهرمان دست یافت. حمید سوریان، امید نوروزی و قاسم رضایی طلایی‌های ما در انگلستان را تشکیل دادند و در کنار آنها بهداد سلیمی هم در وزنه‌برداری که اولین حضورش را تجربه می‌کرد به مدال طلا رسید. احسان حدادی هم در دوومیدانی توانست برای اولین بار کاروان ورزشی کشورمان را در غیر از رشته‌هایی مانند کشتی، تکواندو و وزنه برداری صاحب مدال خوشرنگ نقره المپیک کند. در نهایت هم هفدهم شدیم.
دوره هفدهم المپیک هم به میزبانی ریودوژانیرو برزیل برگزار شد که ورزشکاران کاروان ورزشی ایران با نام امام رضا (ع) در ۱۴ رشته کشتی آزاد و فرنگی، وزنه‌برداری، تکواندو، بوکس، تیراندازی، تیر و کمان، قایقرانی، تنیس روی میز، دوچرخه‌سواری، دوومیدانی، شمشیربازی، والیبال، جودو و شنا حضور یافتند؛ که ره اورد آن کسب (۳ طلا، یک نقره و ۴ برنز) برای ایران بود تا در جایگاه بیست و پنجم بایستیم.
کیانوش رستمی و سهراب مرادی در وزنه‌برداری و حسن یزدانی در کشتی آزاد سه طلایی کاروان ایران بودند. کمیل قاسمی تنها نقره‌ای ایران در برزیل لقب گرفت. سعید عبدولی و قاسم رضایی در کشتی فرنگی، حسن رحیمی در کشتی آزاد و کیمیا علیزاده در تکواندو توانستند ایران را صاحب ۴ مدال برنز کنند.
در ابتدا قرار بود مسابقات المپیک از ۲۴ ژوئیه تا ۹ اوت ۲۰۲۰ در توکیو برگزار شود، اما این مسابقات در مارس ۲۰۲۰ به دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد و بازی‌ها نیز بدون تماشاچی برگزار شد. علی‌رغم این که برگزاری بازی‌ها برای سال ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی مجدد شد، اما این رویداد نام توکیو ۲۰۲۰ را برای اهداف بازاریابی و برند تجاری حفظ کرد. این نخستین بار بود که بازی‌های المپیک به جای لغو به تعویق افتاد و برنامه‌ریزی مجدد بازی‌های پارالمپیک تابستانی ۲۰۲۰ بین ۱۶ اوت و ۵ سپتامبر ۲۰۲۱، ۱۶ روز پس از اتمام المپیک برگزار شد.
دوره هجدهم المپیک به میزبانی توکیو ژاپن برگزار شد که کاروان ایران با ۶۷ سهمیه بیشترین سهمیه را در دوران بازی‌های المپیک داشته باشد. از میان ۶۷ سهمیه‌ای که تاکنون کسب شده بود سه رشته تیمی حضور داشتند و ۱۲ سهمیه به تیم والیبال، ۱۲ سهمیه به تیم بسکتبال و ۴ سهمیه به تیم شمشیربازی تعلق گرفت. همچنین ۱۱ بانوی کشورمان نیز توانستند کسب سهمیه کنند که این نیز خود یک رکورد محسوب میشود و بیشترین حضور بانوان ایرانی در این بازی‌ها است.
کاروان ایران در المپیک توکیو ۳ طلا، ۲ نقره و ۲ برنز را کسب کرد و در رده بیست و هفتم جدول مدال‌ها قرار گرفت. جواد فروغی در تپانچه بادی، سجاد گنج‌زاده در کاراته و محمدرضا گرایی در کشتی فرنگی سه طلایی کاروان ایران بودند. علی داودی در وزنه برداری و حسن یزدانی در کشتی آزاد صاحب مدال نقره شدند. همچنین امیر حسین زارع در کشتی آزاد و محمدعلی ساروی در کشتی فرنگی نیز ۲ برنزی ایران بودند.
در واقع از ۷ مدال کاروان ایران ۴ مدال سهم کشتی بود و رشته‌های تیراندازی، وزنه برداری و کاراته هرکدام یک مدال گرفتند.
دور بازی‌های ۲۰۲۰ شاهد معرفی مسابقات جدیدی از جمل بسکتبال ۳ نفره و BMX آزاد، و بازگشت دوچرخه سواری مدیسون، بیس بال، و سافت بال بود. طبق سیاست‌های جدید کمیتهٔ بین‌المللی المپیک، که به کمیته برگزاری میزبان اجازه می‌دهد تا ورزش‌های جدیدی را به برنامه المپیک برای تقویت مسابقات اصلی دائمی اضافه کند، در این بازی‌ها کاراته، سنگ نوردی، موج سواری و اسکیت بوردینگ اولین بازی‌های المپیک خود را انجام دادند. ه نوزدهم مسابقات المپیک به میزبانی پاریس فرانسه برگزار میشود که کاروان ایران با ۴۰ سهمیه شامل ۲۹ سهمیه مردان و ۱۱ سهمیه بانوان نهایی شد.
این سهمیه‌ها در ۱۴ رشته کشتی آزاد، کشتی فرنگی، تیراندازی، تیراندازی با کمان، وزنه‌برداری، تکواندو، شمشیربازی، قایقرانی، ژیمناستیک، تنیس روی میز، دوچرخه سواری، سنگنوردی، شنا و دوومیدانی به نام ورزش ایران ثبت شده است.
والیبال و بسکتبال ایران که در دوره گذشته در توکیو حضور داشتند، این بار نتوانستند مجوز حضور در این بازی‌ها را کسب کنند و کاروان ایران با ترکیب کمتری به نسبت توکیو در پاریس حضور خواهد داشت.
نتایج ایران بعد از انقلاب اسلامی در بازی‌های المپیک:
۱۹۴۸ لندن: یک نقره و یک برنز
۱۹۵۲ هلسینکی: ۳ نقره، ۴ برنز
۱۹۵۶ ملبورن: ۲ طلا، ۲ نقره و یک برنز
۱۹۶۰ رم: یک نقره و ۳ برنز
۱۹۶۴ توکیو:۲ برنز
۱۹۶۸ مکزیکوسیتی: ۲ طلا، یک نقره و ۲ برنز
۱۹۷۲ مونیخ: ۲ نقره و یک برنز
۱۹۷۶ مونترال: یک نقره و یک برنز
۱۹۸۸ سئول: یک نقره
۱۹۹۲ بارسلون: یک نقره و ۲ برنز
۱۹۹۶ آتلانتا: یک طلا، یک نقره و یک برنز
۲۰۰۰ سیدنی: ۳ طلا و یک برنز
۲۰۰۴ آتن: ۲ طلا، ۲ نقره و ۲ برنز
۲۰۰۸ پکن: یک طلا و یک برنز
۲۰۱۲ لندن: ۴ طلا، ۶ نقره و ۲ برنز
۲۰۱۶ ریو: ۳ طلا، یک نقره و ۴ برنز
۲۰۲۰ توکیو: ۳ طلا، ۲ نقره و ۲ برنز
